Glejak mózgu jest nowotworem złośliwym, który wywodzi się z tkanek mózgu i rdzenia. Może pojawić się u osób w każdym wieku, jednak zwiększone ryzyko zachorowania obserwuje się u dzieci.
Glejak stanowi nawet 70% wszystkich guzów mózgu. Stwarza realne zagrożenie dla życia, dlatego nigdy nie powinniśmy bagatelizować niepokojących objawów. Dlaczego powstaje glejak i jakie są jego objawy? Jak wygląda diagnostyka i leczenie choroby? Sprawdź w poniższym artykule!
Czym jest glejak?
Glejak jest złośliwym rodzajem nowotworu mózgu i rdzenia Powstaje on z neurogleju, czyli komórek glejowych mózgu, które, wraz z komórkami nerwowymi, są składnikiem tkanki nerwowej. Glej pełni wiele funkcji fizjologicznych; odżywia i chroni neurony, bierze udział w reakcji immunologicznej, a także odpowiada za przewodnictwo impulsów elektrycznych. Ma on też zdolność do podziału komórkowego, co stanowi ryzyko pojawienia się zmiany nowotworowej.
Glejaki nie są na szczycie najczęściej pojawiających się chorób nowotworowych, jednak stanowią nawet 70% wszystkich guzów wewnątrzczaszkowych. Najbardziej widoczne jest to wśród dzieci, u których komórki glejowe dzielą się znacznie szybciej, a to predysponuje do powstania złośliwej zmiany.
Rodzaje glejaków
Glejaki dzielimy ze względu na typy komórek, z których się wywodzą oraz stopień złośliwości.
Do najczęściej spotykanych rodzajów glejaka ze względu na rodzaj komórek, należą:
- gwiaździak włosowatokomórkowy (gąbczak) – jest to najłagodniejszy histopatologicznie rodzaj glejaka. Cechuje się jednak szybkim wzrostem. Najczęściej lokalizuje się w okolicy nerwu wzrokowego, podwzgórzu i móżdżku.
- gwiaździak włókienkowy – charakteryzuje się powolnym wzrostem. Jego najczęstszą lokalizacją jest pień oraz półkule mózgu.
- gwiaździak tucznokomórkowy – wzrasta nieco szybciej niż gwiaździak włókienkowy. Pojawia się w półkulach mózgowych.
- glejak wielopostaciowy – to najczęściej występujący rodzaj glejaka. Bardzo szybko rośnie i odznacza się dużą liczbą atypowych komórek. Powstaje w półkulach mózgu, a zazwyczaj w płacie skroniowym i czołowym.
- skąpodrzewiak – lokalizuje się w obrębie płatów czołowych. Pomimo wolnego wzrostu ma tendencję do naciekania na przeciwległą półkulę mózgu.
- wyściółczak – powoli rosnący rodzaj nowotworu. Pojawia się w okolicy rdzenia kręgowego i najczęściej dotyka dzieci oraz młodych ludzi.
- wyściółczak śluzowo-brodaweczkowaty – spotykany w obrębie stożka końcowego rdzenia kręgowego. Jego przebieg zwykle jest łagodny.
- rdzeniak – częściej atakuje dzieci. Jego lokalizacją jest móżdżek. Charakteryzuje się bardzo szybkim tempem wzrostu.
Światowa organizacja Zdrowia (WHO) podzieliła glejaki na 4 stopnie złośliwości, od łagodnego (I) po najbardziej złośliwy (IV):
- I stopień złośliwości (np. wyściółczak śluzowo-brodaweczkowaty, gwiaździak włosowatokomórkowy)
- II stopień złośliwości (np. gwiaździak włókienkowy, skąpodrzewiak)
- III stopień złośliwości (np. gwiaździak anaplastyczny)
- IV stopień złośliwości (np. glejak wielopostaciowy, rdzeniak).
Glejak mózgu – objawy i przyczyny
Etiologia powstania glejaka nie została do końca poznana. Wiemy, że pojawia się on wyniku mutacji oligodendrocytów i astrocytów, czyli komórek mózgowych. Istnieją czynniki ryzyka, które mogą wpływać na powstanie rozrostu nowotworowego. Większa zachorowalność na glejaka spotykana jest wśród kilku grup osób. Kilka z poznanych dotychczas przyczyn glejaka:
- kontakt z promieniowaniem jonizującym (np. osoby, które przechodziły radioterapię okolic głowy i szyi),
- stały kontakt z chemikaliami i pestycydami,
- glejak występujący w rodzinie (ryzyko zachorowania rośnie nawet kilkukrotnie),
- występowanie innych guzów wtórnych,
- nerwiakowłókniakowatość typu I,
- genetyczne zespoły zwiększonej predyspozycji do chorób nowotworowych (np. zespół Turcota, zespół Cowdena czy zespół Li-Fraumeni).
Jakie są objawy glejaka mózgu?
Objawy glejaka mogą być niecharakterystyczne na pierwszym etapie jego rozwoju. Natomiast zawsze powinny zwrócić naszą uwagę symptomy, które pojawiają się znienacka, a które dotychczas nam nie towarzyszyły. Nie muszą być one nasilone, by świadczyły o poważnym problemie zdrowotnym.
Glejak może dawać różne objawy w zależności od lokalizacji oraz stopnia zaawansowania. W większości przypadków możemy jednak mówić o zespole objawów uogólnionych, które z czasem będą się nasilać. Wynikają one ze zwiększonego ciśnienia wewnątrzczaszkowego. Wśród tych objawów wymienimy:
- bóle głowy,
- zawroty głowy,
- poranne nudności lub wymioty,
- zaburzenia koncentracji i pamięci,
- osłabiona sprawność umysłowa,
- epizody padaczkowe.
Mogą również pojawić się symptomy charakterystyczne dla lokalizacji nowotworu. Mówimy wtedy o objawach ogniskowych, do których należą:
- zaburzenia czucia,
- zaburzenia widzenia, mowy lub słuchu,
- zaburzone funkcje poznawcze,
- problemy z równowagą,
- niedowłady, paraliże,
- uszkodzenie nerwów czaszkowych,
- ogniskowe napady padaczki.
Jak diagnozuje się glejaka?
Nowotwory mózgu dają niespecyficzne objawy, dlatego też diagnoza może być znacznie opóźniona. Do ich wykrycia często dochodzi już w zaawansowanym stadium, kiedy symptomy stają się nie tylko widoczne, ale i uciążliwe, a nawet uniemożliwiające codzienne funkcjonowanie.
Rozpoznanie glejaka odbywa się za pomocą badań obrazowych. Wykonuje się tutaj tomografię komputerową (TK) oraz rezonans magnetyczny z kontrastem (MRI). Ostatecznym etapem diagnostycznym jest pobranie wycinka (biopsja stereotaktyczna) i badanie histopatologiczne, które pomoże rozróżnić rodzaj komórek glejowych.
Leczenie glejaka
Pierwszym krokiem w leczeniu glejaka jest jego operacyjne usunięcie. To metoda, która dobrze rokuje, umożliwiając całkowite pozbycie się zmiany. Niestety nie każdy nowotwór poddaje się leczeniu operacyjnemu. Przyczyn tego może być kilka, a w tym późne rozpoznanie choroby, a także niekorzystne umiejscowienie guza. Ostateczną ocenę wydać może neurochirurg na podstawie kompletu badań.
Jednocześnie z resekcją guza, ale i nie uwzględniając metody operacyjnego usunięcia zmiany, można zastosować leczenie wspomagające, czyli chemioterapię i/lub radioterapię. Przebieg leczenia zależy od ogólnego stanu chorego. Istotny jest tutaj jego wiek, choroby współistniejące czy wyniki morfologii krwi. Zmiany o trudnym umiejscowieniu i złośliwym charakterze można poddać leczeniu chemioterapią paliatywną. Ma ona na celu przedłużenie życia chorego i złagodzenie przykrych objawów postępującego guza mózgu.
Glejak – rokowanie
Rokowanie w przypadku glejaków nie jest najbardziej pomyślne. Pacjent ze zdiagnozowanym guzem mózgu może mieć szansę na pełne wyleczenie, jeśli do rozpoznania doszło wystarczająco wcześnie. Rokowania w dużej mierze zależą od stopnia zaawansowania choroby.
Szanse na przeżycie oraz brak pojawienia się wznowy po leczeniu operacyjnym znacznie wzrastają u osób, którym zdiagnozowano łagodny histologicznie typ nowotworu. Pacjenci z glejakiem I stopnia mają pomyślne rokowania. Dobrze prognozującym czynnikiem jest także wiek pacjenta poniżej 40 lat oraz brak wzmocnienia kontrastowego w wynikach badań obrazowych.
Rokowania glejaka III i IV stopnia, takiego jak glejak anaplastyczny oraz glejak wielopostaciowy, są niekorzystne. Wynika to ze zwiększonej proliferacji, czyli szybkiego tempa wzrostu komórek nowotworowych, a także dużego ich zróżnicowania.
5-letnie przeżycie w przypadku glejaka w III stadium zaawansowania wynosi ok. 20-40%. Glejak w IV stadium nawet przy zastosowaniu napromieniowania, daje możliwość 5-letniego przeżycia jedynie w 1-2% przypadków.